PCCC cho chung cư: Quy định, trách nhiệm & biện pháp an toàn

Trong những năm gần đây, các sự cố cháy nổ tại khu chung cư xảy ra với tần suất ngày càng nhiều, gây thiệt hại lớn về người và tài sản. Điều này cho thấy PCCC chung cư là vấn đề cấp thiết cần được quan tâm từ cả cư dân, chủ đầu tư đến cơ quan chức năng.

PCCC chung cư không chỉ là nghĩa vụ pháp lý mà còn là trách nhiệm đạo đức đối với cộng đồng. Bài viết dưới đây từ Safe365sẽ giúp bạn hiểu rõ các quy định pháp luật, trách nhiệm của các bên liên quan cũng như giải pháp phòng cháy chữa cháy hiệu quả trong khu chung cư.

1. Tổng quan về PCCC chung cư

1.1. PCCC chung cư là gì?

PCCC chung cư là hệ thống các biện pháp, thiết bị và quy trình nhằm phòng ngừa và xử lý khi có sự cố cháy nổ xảy ra trong các tòa nhà chung cư. Điều này bao gồm từ việc thiết kế, lắp đặt hệ thống phòng cháy chữa cháy, đến công tác tuyên truyền, huấn luyện kỹ năng thoát hiểm, và phối hợp với lực lượng chức năng khi có cháy xảy ra.

Chung cư là môi trường sống tập thể, nơi có hàng trăm, thậm chí hàng nghìn người sinh sống trong một không gian khép kín và phức tạp. Do đó, việc đảm bảo an toàn PCCC chung cư là yêu cầu bắt buộc để bảo vệ tính mạng và tài sản của cư dân.

1.2. Thực trạng cháy nổ tại chung cư hiện nay

Tại Việt Nam, tình trạng cháy nổ tại các tòa nhà chung cư vẫn diễn biến phức tạp. Theo thống kê của Cục Cảnh sát PCCC & CNCH (Bộ Công an), mỗi năm có hàng trăm vụ cháy xảy ra tại các khu dân cư, trong đó nhiều vụ xuất phát từ các chung cư cao tầng. Những nguyên nhân phổ biến gây cháy tại chung cư bao gồm:

• Chập điện do hệ thống dây dẫn cũ hoặc sử dụng thiết bị kém chất lượng.

• Sơ suất của cư dân như quên tắt bếp, đốt vàng mã, hút thuốc lá nơi công cộng.

• Hệ thống PCCC chung cư không đảm bảo: thiết bị hư hỏng, báo cháy không hoạt động, vòi chữa cháy không có nước.

• Lối thoát hiểm bị chắn lối, khóa trái hoặc tận dụng làm kho chứa đồ.

Điều đáng báo động là ở nhiều chung cư, cư dân còn khá chủ quan với công tác PCCC, chưa trang bị kiến thức thoát hiểm, thậm chí không biết vị trí lối thoát hiểm ở đâu.

Một số vụ cháy thương tâm tại chung cư như:

• Vụ cháy Carina Plaza (TP.HCM, 2018) khiến 13 người tử vong.

• Vụ cháy chung cư mini tại Hà Nội (2023) khiến hàng chục người thương vong.

Các sự cố này đều cho thấy sự lơ là trong công tác PCCC chung cư, từ hệ thống báo cháy không hoạt động, lối thoát hiểm bị bịt kín đến việc cư dân thiếu kỹ năng thoát hiểm.

1.3. Tầm quan trọng của PCCC trong chung cư

Công tác PCCC chung cư đóng vai trò sống còn trong việc:

• Phòng ngừa cháy nổ xảy ra: Phát hiện sớm nguy cơ từ các nguồn dễ gây cháy.

• Hạn chế thiệt hại khi có sự cố: Kịp thời chữa cháy, ngăn chặn cháy lan rộng.

• Đảm bảo an toàn tính mạng cho hàng trăm cư dân trong tòa nhà.

• Tạo môi trường sống an toàn, văn minh, nâng cao chất lượng sống đô thị.

Một hệ thống PCCC hiệu quả không chỉ giúp phòng cháy chữa cháy mà còn tăng niềm tin cho cư dân, nâng cao giá trị bất động sản của chung cư trên thị trường.

2. Quy định pháp luật về PCCC chung cư

2.1. Cơ sở pháp lý về PCCC chung cư

Hiện nay, công tác PCCC chung cư được điều chỉnh bởi nhiều văn bản pháp luật quan trọng như:

• Luật Phòng cháy và chữa cháy năm 2001, được sửa đổi, bổ sung năm 2013.

• Luật Nhà ở 2014 – quy định trách nhiệm về quản lý, sử dụng, bảo trì nhà chung cư.

• Nghị định 136/2020/NĐ-CP ngày 24/11/2020 của Chính phủ – quy định chi tiết thi hành Luật PCCC.

• Thông tư 149/2020/TT-BCA của Bộ Công an – hướng dẫn thực hiện công tác kiểm tra an toàn PCCC.

• QCVN 06:2022/BXD – Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về an toàn cháy cho nhà và công trình.

Các quy định pháp lý này yêu cầu mọi công trình nhà ở chung cư bắt buộc phải được thẩm duyệt thiết kế và nghiệm thu hệ thống PCCC trước khi đưa vào sử dụng.

2.2. Yêu cầu bắt buộc về PCCC trong thiết kế và thi công chung cư

Trong quá trình thiết kế và xây dựng, công trình PCCC chung cư cần tuân thủ các điều kiện sau:

• Tối thiểu hai lối thoát nạn riêng biệt cho mỗi tầng.

• Trang bị hệ thống báo cháy và chữa cháy tự động, bao gồm: đầu báo khói, đầu phun nước (sprinkler), còi báo động.

• Hệ thống chữa cháy vách tường và bình chữa cháy xách tay phải được bố trí phù hợp, đúng tiêu chuẩn.

• Có thang máy chuyên dùng cho lực lượng chữa cháy ở các tòa nhà trên 9 tầng.

• Vật liệu xây dựng trong chung cư phải chịu nhiệt và chống cháy lan.

Đặc biệt, toàn bộ hồ sơ thiết kế hệ thống PCCC chung cư cần được thẩm duyệt bởi Phòng Cảnh sát PCCC & CNCH trước khi khởi công.

2.3. Quy định về quản lý và vận hành hệ thống PCCC trong chung cư

Khi đưa vào hoạt động, chung cư cần đảm bảo vận hành hệ thống PCCC đúng quy định:

• Hệ thống PCCC phải hoạt động 24/7, được bảo trì, bảo dưỡng định kỳ ít nhất 6 tháng/lần.

• Ban quản lý tòa nhà có trách nhiệm kiểm tra và ghi nhật ký vận hành hệ thống PCCC.

• Lối thoát hiểm không được khóa hoặc bịt kín, phải có đèn chiếu sáng sự cố, biển chỉ dẫn rõ ràng.

• Bố trí nơi tập kết cư dân an toàn khi xảy ra cháy theo sơ đồ PCCC được công khai tại các tầng.

2.4. Nghĩa vụ PCCC đối với các bên liên quan

Pháp luật quy định rõ trách nhiệm cụ thể của từng bên trong công tác PCCC chung cư:

2.5. Xử phạt vi phạm quy định PCCC chung cư

Theo Nghị định 144/2021/NĐ-CP, các hành vi vi phạm về PCCC chung cư sẽ bị xử phạt hành chính hoặc hình sự, cụ thể:

• Phạt tiền từ 5 – 50 triệu đồng nếu không duy trì, bảo dưỡng hệ thống PCCC định kỳ.

• Phạt đến 80 triệu đồng nếu không tổ chức huấn luyện, diễn tập phương án PCCC.

• Truy cứu trách nhiệm hình sự nếu vi phạm gây hậu quả nghiêm trọng (cháy, thiệt hại về người và tài sản).

• Buộc tạm đình chỉ hoặc đình chỉ hoạt động đối với chung cư vi phạm nghiêm trọng về PCCC.

3. Trách nhiệm của các bên liên quan trong PCCC chung cư

3.1. Trách nhiệm của chủ đầu tư

Chủ đầu tư là người đầu tiên và chịu trách nhiệm cao nhất trong việc xây dựng hệ thống PCCC chung cư đạt chuẩn:

• Thiết kế và thi công hệ thống PCCC theo đúng quy chuẩn quốc gia, đảm bảo đầy đủ các yếu tố như: hệ thống báo cháy tự động, sprinkler, bình chữa cháy, vòi rồng, thang thoát hiểm…

• Thẩm duyệt, nghiệm thu hệ thống PCCC trước khi đưa vào sử dụng. Đây là yêu cầu bắt buộc theo quy định của pháp luật.

• Bàn giao hệ thống PCCC hoạt động đầy đủ và đúng quy chuẩn khi kết thúc giai đoạn xây dựng và chuyển giao cho ban quản lý tòa nhà.

• Không được phép cắt giảm chi phí hoặc sử dụng thiết bị PCCC kém chất lượng làm ảnh hưởng đến tính mạng cư dân.

Chủ đầu tư không chỉ hoàn thành trách nhiệm pháp lý, mà còn cần đảm bảo đạo đức nghề nghiệp, đặt sự an toàn của cư dân lên hàng đầu.

3.2. Trách nhiệm của ban quản lý tòa nhà

Sau khi chung cư đi vào hoạt động, trách nhiệm duy trì hệ thống PCCC chung cư thuộc về ban quản lý tòa nhà hoặc công ty vận hành:

• Vận hành và bảo trì định kỳ hệ thống PCCC, bảo đảm các thiết bị luôn trong tình trạng sẵn sàng hoạt động.

• Tổ chức kiểm tra nội bộ thường xuyên: Kiểm tra bình chữa cháy, hệ thống sprinkler, đầu báo khói, báo nhiệt…

• Đảm bảo lối thoát hiểm luôn thông thoáng, không bị lấn chiếm bởi vật dụng, xe máy, đồ đạc…

• Tổ chức diễn tập PCCC định kỳ: Tối thiểu 1-2 lần mỗi năm, phối hợp với lực lượng chức năng tổ chức diễn tập thoát hiểm cho cư dân.

• Cập nhật thông tin và hướng dẫn PCCC cho cư dân mới: Đảm bảo mỗi người dân đều biết cách sử dụng thiết bị chữa cháy, thoát hiểm an toàn.

Việc thiếu trách nhiệm từ ban quản lý sẽ dẫn đến hệ thống pccc chung cư xuống cấp, gây nguy cơ mất an toàn cao khi xảy ra sự cố.

3.3. Trách nhiệm của cư dân

Cư dân là đối tượng trực tiếp sinh sống và cũng là người đầu tiên phát hiện các dấu hiệu bất thường liên quan đến cháy nổ:

• Chấp hành nghiêm các quy định về PCCC chung cư, như: không đốt vàng mã, không hút thuốc nơi công cộng, không nấu nướng ở hành lang…

• Không tự ý cải tạo, lắp đặt thêm thiết bị điện, gas trái phép, tránh gây chập cháy.

• Không chiếm dụng lối thoát hiểm, không để vật dụng cản trở đường di chuyển khẩn cấp.

• Tham gia đầy đủ các buổi diễn tập PCCC, học kỹ năng sử dụng bình chữa cháy, cách thoát hiểm an toàn khi có cháy.

• Phản ánh kịp thời cho ban quản lý nếu phát hiện bất thường như hệ thống báo cháy không hoạt động, đèn exit hỏng, vòi rồng mất áp…

Cư dân chính là “người bảo vệ đầu tiên” trong việc giám sát tình trạng thực tế của hệ thống PCCC chung cư, và là người tự bảo vệ mình khi có sự cố xảy ra.

3.4. Trách nhiệm của cơ quan chức năng

Cơ quan nhà nước có thẩm quyền, cụ thể là cảnh sát PCCC và UBND các cấp, có vai trò quản lý, kiểm tra và xử lý các vi phạm về pccc chung cư:

• Thẩm định hồ sơ thiết kế, thi công PCCC của các dự án chung cư mới.

• Tổ chức kiểm tra định kỳ, kiểm tra đột xuất hệ thống PCCC chung cư, phát hiện và xử phạt kịp thời các sai phạm.

• Tuyên truyền, phổ biến kiến thức PCCC đến cộng đồng, tổ chức lớp tập huấn PCCC miễn phí cho người dân.

• Cứu nạn – cứu hộ khi có sự cố xảy ra, phối hợp với lực lượng tại chỗ để giảm thiểu thiệt hại.

Sự giám sát chặt chẽ từ cơ quan chức năng là yếu tố quan trọng để các chung cư duy trì hệ thống PCCC hiệu quả và hoạt động nghiêm túc.

4. Các biện pháp an toàn PCCC chung cư

4.1. Trang bị hệ thống báo cháy và chữa cháy tự động

Hệ thống báo cháy và chữa cháy là “xương sống” của mọi giải pháp PCCC chung cư. Một hệ thống đạt chuẩn bao gồm:

• Cảm biến khói và nhiệt: Lắp đặt tại các hành lang, khu vực công cộng, tầng hầm để phát hiện cháy sớm.

• Bộ điều khiển trung tâm: Nhận tín hiệu từ các đầu báo và kích hoạt báo động.

• Loa phát tín hiệu cảnh báo: Giúp thông báo nhanh đến toàn bộ cư dân.

• Hệ thống chữa cháy sprinkler: Tự động phun nước tại khu vực cháy để dập lửa ban đầu.

• Vòi chữa cháy và bình cứu hỏa: Đặt tại các vị trí dễ tiếp cận trên mỗi tầng.

Lưu ý: Tất cả thiết bị PCCC phải được bảo trì định kỳ, thay mới khi hết hạn sử dụng hoặc hư hỏng.

4.2. Đảm bảo lối thoát hiểm luôn thông thoáng

Một trong những nguyên tắc vàng của PCCC chung cư là:

“Khi cháy, lối thoát hiểm quan trọng hơn cả chữa cháy.”

Vì vậy:

• Tuyệt đối không được chặn, khóa cửa lối thoát hiểm bằng bất kỳ vật dụng nào.

• Cửa thoát hiểm cần có chốt mở nhanh từ bên trong.

• Trang bị đèn chiếu sáng khẩn cấp và bảng chỉ dẫn hướng thoát hiểm rõ ràng.

• Cư dân phải biết vị trí chính xác của thang bộ và lối thoát hiểm gần nhất với căn hộ mình.

4.3. Diễn tập và tập huấn kỹ năng PCCC định kỳ

Dù hệ thống thiết bị có hiện đại đến đâu, nếu cư dân không biết cách xử lý khi có cháy thì rủi ro vẫn rất cao. Do đó:

• Ban quản lý cần phối hợp với lực lượng cảnh sát PCCC tổ chức diễn tập ít nhất 1 lần/năm.

• Các buổi tập huấn nên bao gồm:

  • Cách sử dụng bình chữa cháy.

  • Cách thoát hiểm khi cháy.

  • Kỹ năng sơ cứu người bị nạn.

Diễn tập giúp cư dân có phản xạ nhanh, không bị hoảng loạn khi xảy ra cháy thực tế.

4.4. Kiểm tra và bảo trì hệ thống PCCC định kỳ

Hệ thống PCCC nếu không được kiểm tra thường xuyên rất dễ bị hỏng hoặc mất tác dụng. Một số quy định cụ thể:

• Hàng tháng: Ban quản lý kiểm tra hệ thống báo cháy, đèn chỉ dẫn, bình chữa cháy.

• 6 tháng/lần: Bảo dưỡng thiết bị chữa cháy tự động, kiểm tra đường ống, đầu phun nước.

• Hằng năm: Kiểm tra tổng thể toàn bộ hệ thống, mời đơn vị có chuyên môn đánh giá.

Đây là nghĩa vụ bắt buộc được nêu trong các quy định pháp luật về PCCC chung cư.

4.5. Trang bị nội thất chống cháy trong căn hộ

Ngoài hệ thống chung, cư dân cũng nên chủ động:

• Sử dụng vật liệu nội thất chống cháy như cửa gỗ chống cháy, sơn chống cháy.

• Không để quá nhiều vật dễ cháy gần ổ điện, bếp gas.

• Trang bị bình chữa cháy mini trong căn hộ để dập cháy sớm.

• Lắp chuông báo khói cá nhân trong phòng ngủ.

4.6. Quản lý, sử dụng điện – gas an toàn

Nguồn gây cháy lớn nhất tại chung cư thường đến từ điện và gas:

• Không cắm quá nhiều thiết bị vào 1 ổ điện.

• Rút các thiết bị điện khi không sử dụng.

• Sử dụng thiết bị có chứng nhận an toàn.

• Kiểm tra rò rỉ gas định kỳ, lắp thiết bị cảnh báo rò rỉ gas.

• Không đun nấu sát rèm, đồ dễ cháy.

5. Những sai lầm phổ biến trong PCCC chung cư

Dưới đây là một số sai lầm thường gặp gây mất an toàn: