Các tình huống cháy cáp treo & cách xử lý nhanh chóng

Hệ thống cáp treo là phương tiện vận chuyển hiện đại, được sử dụng rộng rãi tại các khu du lịch, khu nghỉ dưỡng và vùng núi cao. Tuy nhiên, tình huống cháy cáp treo là mối đe dọa nghiêm trọng đến tính mạng con người và tài sản. Các vụ cháy thật đã từng xảy ra cho thấy nguy cơ tiềm ẩn từ cabin, trạm ga đến thiết bị điện của hệ thống. Bài viết này Safe365 sẽ phân tích chi tiết các tình huống cháy cáp treo đã từng xảy ra và hướng dẫn cách phòng ngừa, xử lý hiệu quả.

Table of Contents

1. Tổng quan về hệ thống cáp treo và rủi ro cháy nổ

1.1 Hệ thống cáp treo gồm những gì?

Một hệ thống cáp treo hoàn chỉnh thường bao gồm các thành phần chính:

Cabin hoặc ghế ngồi: Nơi chở hành khách, treo lơ lửng trên không trung nhờ hệ thống dây cáp.
Dây cáp và hệ thống kéo: Dây thép chịu lực cao, truyền động nhờ động cơ đặt tại trạm ga.
Trạm ga: Gồm trạm xuất phát và trạm đến, nơi đặt động cơ, hệ thống điều khiển, thang máy kỹ thuật, bộ phanh và khu vực chờ của hành khách.
Hệ thống điều khiển và điện lực: Tích hợp bảng điều khiển trung tâm, hệ thống tự động hóa, cảm biến giám sát và cấp điện cho toàn hệ thống.
Trụ đỡ cáp: Những cột trụ lớn đặt dọc theo hành trình giúp nâng đỡ dây cáp và ổn định tuyến đường đi của cabin.

1.2 Các rủi ro cháy nổ có thể xảy ra

Dù thiết kế hiện đại và vận hành an toàn, nhưng hệ thống cáp treo vẫn tiềm ẩn nguy cơ cháy nổ do nhiều nguyên nhân:

🔥 Chập điện trong cabin hoặc trạm ga

Các cabin hiện đại thường có hệ thống chiếu sáng, thông gió, cảm biến và liên lạc nội bộ. Nếu hệ thống điện bị chập, hỏng cách điện, hoặc quá tải, có thể dẫn đến phát sinh tia lửa điện và gây cháy.

🔥 Nhiệt độ môi trường và điều kiện thời tiết

Các khu vực núi cao thường có điều kiện thời tiết khắc nghiệt. Sương mù, độ ẩm cao, băng tuyết hoặc nắng nóng kéo dài có thể ảnh hưởng đến các linh kiện điện tử và làm tăng nguy cơ chập cháy.

🔥 Cháy do thiết bị điện quá tải hoặc kém chất lượng

Thiết bị không đạt chuẩn, dùng lâu ngày không được bảo trì có thể quá nhiệt hoặc cháy nổ, nhất là khi hệ thống hoạt động cường độ cao vào mùa du lịch.

🔥 Lỗi trong hệ thống điều khiển tự động

Một lỗi lập trình hoặc lỗi từ hệ thống cảm biến, relay điện, có thể khiến động cơ hoạt động sai, gây phát nhiệt hoặc tia lửa.

🔥 Hành vi thiếu an toàn của con người

Một số hành khách mang theo bật lửa, vật dễ cháy nổ, hút thuốc hoặc sử dụng thiết bị điện trái phép trong cabin cũng là nguyên nhân dẫn đến tình huống cháy cáp treo nguy hiểm.

1.3 Tại sao tình huống cháy cáp treo cực kỳ nguy hiểm?

So với cháy nổ trên mặt đất, cháy cabin cáp treo hay cháy tại trạm điều khiển mang tính chất nguy hiểm gấp nhiều lần do:

Cabin treo lơ lửng giữa không trung, không dễ tiếp cận và cứu hộ.
Không có đường thoát hiểm tức thời, hành khách dễ hoảng loạn, gây thêm nguy cơ.
Đám cháy lan nhanh do cabin kín, không có hệ thống thông khói.
Thời gian phản ứng và xử lý chậm, đặc biệt ở khu vực địa hình hiểm trở.
Hậu quả lớn về người và tài sản, ảnh hưởng đến uy tín đơn vị vận hành, làm gián đoạn hoạt động du lịch – dịch vụ.

2. Phân tích các tình huống cháy cáp treo trong thực tế

2.1 Sự cố cháy tủ điện cáp treo Fansipan (Việt Nam)

Tại Việt Nam, một sự cố nhỏ nhưng đáng báo động đã xảy ra tại hệ thống cáp treo Fansipan – nơi được mệnh danh là “nóc nhà Đông Dương”. Một tủ điện tại trạm điều khiển bất ngờ phát cháy nhẹ vào mùa mưa do chập mạch điện.

Nguyên nhân:

Tủ điện bị ẩm do điều kiện thời tiết khắc nghiệt ở vùng núi cao.
Thiết bị không có tính năng chống thấm tốt.
Hệ thống chống sét chưa đạt tiêu chuẩn quốc tế.

Hậu quả:

Cháy cục bộ, làm gián đoạn hoạt động trong 2 giờ.
Được khống chế nhanh nhưng là lời cảnh báo nghiêm túc.

Giải pháp đề xuất:

Sử dụng tủ điện chuyên dụng chống nước, chống ẩm.
Kiểm tra và bảo dưỡng hệ thống chống sét thường xuyên.
Bọc kín hệ thống dây dẫn và kiểm tra điểm tiếp xúc định kỳ.

2.2 Cháy tại trạm ga cáp treo Trung Quốc – sự cố từ động cơ

Một tình huống cháy cáp treo nghiêm trọng xảy ra tại khu du lịch nổi tiếng ở tỉnh Tứ Xuyên, Trung Quốc. Đám cháy bắt nguồn từ động cơ trong trạm ga vận hành, lan ra toàn bộ phòng điều khiển trước khi được dập tắt sau 30 phút.

Nguyên nhân chính:

Động cơ vận hành quá tải dẫn đến phát sinh nhiệt cao.
Không có hệ thống cảm biến cảnh báo cháy sớm.
Nhân viên thiếu kỹ năng xử lý tình huống khẩn cấp.

Hậu quả:

Trạm ga bị thiêu rụi một phần, thiệt hại hàng triệu nhân dân tệ.
Hệ thống cáp treo phải dừng hoạt động trong 3 tháng.
Làm mất uy tín và ảnh hưởng đến du lịch địa phương.

Bài học:

Lắp đặt cảm biến khói và hệ thống chữa cháy tự động tại trạm ga.
Đào tạo PCCC bắt buộc cho toàn bộ nhân sự.
Không vận hành động cơ liên tục quá công suất thiết kế.

2.3 Cháy cabin cáp treo ở Pakistan (2023)

Một tình huống cháy cáp treo hy hữu nhưng nghiêm trọng đã xảy ra vào tháng 8 năm 2023 tại vùng núi Khyber Pakhtunkhwa, Pakistan. Cabin chở học sinh và giáo viên bị mắc kẹt trên không ở độ cao hơn 300m khi hệ thống cáp bị hư hỏng. Sau vài giờ, cabin phát sinh tia lửa từ một thiết bị điện và có dấu hiệu cháy âm ỉ.

Nguyên nhân chính:

Hệ thống dây điện bị cọ xát, gây chập cháy.
Cabin không được bảo trì định kỳ.
Không có thiết bị chữa cháy bên trong cabin.

Hậu quả:

8 người mắc kẹt trong nhiều giờ liền.
Căng thẳng, nguy cơ rơi cabin khi ngọn lửa lan rộng.

Bài học rút ra:

Mỗi cabin cần trang bị bình chữa cháy nhỏ.
Phải kiểm tra định kỳ hệ thống điện và thiết bị cabin.
Cần có đội cứu hộ trực 24/7 tại các tuyến cáp treo.

3. Nguyên nhân chủ yếu dẫn đến tình huống cháy cáp treo

3.1. Chập điện trong hệ thống cabin và trạm ga

Một trong những nguyên nhân phổ biến nhất gây ra tình huống cháy cáp treo là do sự cố chập điện bên trong cabin hoặc trong các tủ điều khiển ở trạm ga. Các cabin hiện đại ngày nay thường được trang bị hệ thống đèn chiếu sáng, quạt, loa phát thanh, camera… Những thiết bị này sử dụng nguồn điện liên tục, nếu không được đấu nối đúng kỹ thuật hoặc bảo trì định kỳ dễ dẫn đến rò rỉ, chập điện.

3.2. Thiết bị điện quá tải hoặc kém chất lượng

Trong nhiều hệ thống cáp treo, các thiết bị điện điều khiển – đặc biệt là motor kéo, bộ nguồn – thường xuyên hoạt động ở công suất cao. Nếu không sử dụng đúng loại thiết bị đạt tiêu chuẩn hoặc dùng hàng trôi nổi, không rõ xuất xứ, sẽ dễ dẫn đến quá tải, nóng máy và phát sinh cháy.

Đặc biệt, các trạm ga hoạt động liên tục vào mùa du lịch dễ bị quá tải điện nếu không tính toán đúng tải trọng tiêu chuẩn.

3.3. Thiếu hệ thống cảnh báo cháy sớm

Hầu hết các tình huống cháy cáp treo đều có thể được kiểm soát nếu có hệ thống báo cháy tự động. Tuy nhiên, nhiều hệ thống cáp treo hiện nay không được trang bị cảm biến khói, nhiệt hoặc thiết bị chữa cháy sẵn có trong cabin và trạm điều khiển.

Điều này khiến việc phát hiện cháy bị chậm trễ, làm đám cháy lan rộng và gây hậu quả nặng nề.

3.4. Tác động từ môi trường: độ ẩm, mưa gió, sét đánh

Cáp treo thường được lắp đặt tại các vùng núi cao, có khí hậu khắc nghiệt, độ ẩm lớn, mưa nhiều, sương mù dày hoặc nhiệt độ biến động mạnh. Những yếu tố này ảnh hưởng trực tiếp đến hệ thống điện – điện tử, gây nên các hiện tượng như:

Ăn mòn tiếp điểm.
Chập mạch do nước rò rỉ vào tủ điện.
Hỏng cảm biến hoặc điều khiển cabin.

Ngoài ra, sét đánh trực tiếp vào dây cáp cũng từng gây ra các tình huống cháy cáp treo, đặc biệt khi hệ thống chống sét không được lắp đặt hoặc bị hỏng.

3.5. Không bảo trì, kiểm tra định kỳ

Việc lơ là trong công tác bảo trì là nguyên nhân gián tiếp nhưng cực kỳ quan trọng gây ra tình huống cháy cáp treo. Nếu không kiểm tra định kỳ:

Dây dẫn điện có thể bị hở hoặc mục.
Tủ điện dễ tích tụ bụi bẩn, ẩm mốc.
Động cơ bị nóng do thiếu dầu mỡ hoặc bám bụi.

3.6. Hành vi nguy hiểm từ người sử dụng

Một số tình huống cháy cáp treo bắt nguồn từ hành vi thiếu ý thức của hành khách như:

Mang theo vật dễ cháy nổ (bật lửa gas, bình xăng, nến…).
Hút thuốc trong cabin.
Sử dụng thiết bị điện tử có tia lửa điện.

Tuy không phổ biến, nhưng những hành vi này từng được ghi nhận là nguyên nhân trực tiếp gây cháy, đặc biệt trong các cabin cũ, kín khí, thiếu hệ thống thông gió và chữa cháy.

4. Cách phòng ngừa tình huống cháy cáp treo hiệu quả

4.1 Bảo trì định kỳ hệ thống điện

Tiến hành kiểm tra thường xuyên hệ thống dây điện, tủ điều khiển, động cơ kéo và cabin.
Sử dụng thiết bị điện đạt chuẩn, có chứng nhận an toàn từ các cơ quan chuyên môn.
Vệ sinh, chống ẩm cho tủ điện và cabin, đặc biệt là ở khu vực có độ ẩm cao hoặc mưa nhiều.

4.2 Lắp đặt hệ thống báo cháy tự động

Gắn cảm biến khói và nhiệt trong cabin, trạm ga và khu vực điều khiển.
Kết nối hệ thống báo cháy với trung tâm giám sát để phát hiện và xử lý nhanh chóng.

4.3 Trang bị thiết bị chữa cháy trong cabin và trạm

Mỗi cabin cần có bình chữa cháy mini (loại bột hoặc CO₂), dễ sử dụng.
Trạm ga và khu kỹ thuật cần có bình chữa cháy chuyên dụng, hệ thống chữa cháy bán tự động hoặc tự động.

4.4 Diễn tập phòng cháy chữa cháy định kỳ

Tổ chức diễn tập PCCC 6 tháng/lần hoặc mỗi quý, bao gồm các tình huống giả định như cháy cabin, cháy trạm điện.
Nhân viên được đào tạo kỹ năng ứng phó khẩn cấp khi có cháy xảy ra.

4.5 Hướng dẫn và quản lý hành khách

Lắp biển cảnh báo không mang theo vật dễ cháy, không hút thuốc trong cabin.
Truyền thông nội bộ và thông báo bằng loa hoặc màn hình điện tử về nội quy an toàn khi sử dụng cáp treo.

4.6 Tăng cường hệ thống giám sát

Sử dụng camera giám sát cabin và trạm điều khiển để phát hiện sớm hành vi bất thường.
Ứng dụng AI phân tích hình ảnh, tự động phát hiện khói lửa hoặc sự cố kỹ thuật.

5. Hướng dẫn xử lý nhanh chóng tình huống cháy cáp treo

5.1 Trường hợp cháy xảy ra trong cabin (giữa không trung)

Cabin là khu vực dễ bị cô lập nếu sự cố xảy ra, nên việc xử lý đòi hỏi sự bình tĩnh và tuân thủ hướng dẫn:

Bước 1: Báo động khẩn cấp
Nhấn nút báo động khẩn cấp hoặc sử dụng hệ thống liên lạc nội bộ (nếu có) để thông báo cho trung tâm điều khiển.
Bước 2: Sử dụng bình chữa cháy mini
Nếu trong cabin có bình chữa cháy mini, nhanh chóng dùng để dập tắt đám cháy nhỏ. Cần thao tác đúng kỹ thuật (lắc – rút chốt – bóp cò – hướng vào gốc lửa).
Bước 3: Trấn an hành khách
Giữ bình tĩnh, không la hét gây hoảng loạn. Trấn an người xung quanh, hạn chế di chuyển nhiều làm cháy lan nhanh.
Bước 4: Không tự ý thoát cabin
Tuyệt đối không cạy cửa hoặc trèo ra khỏi cabin khi chưa có chỉ đạo từ lực lượng cứu hộ chuyên nghiệp.
Bước 5: Che mũi, tránh ngạt khói
Dùng khăn ướt (nếu có) che mũi và miệng để giảm hít phải khói độc trong cabin.

5.2 Trường hợp cháy xảy ra tại trạm ga cáp treo

Trạm ga là nơi tập trung thiết bị điện, động cơ nên dễ xảy ra cháy lan nhanh nếu không xử lý kịp thời:

Bước 1: Ngắt nguồn điện tổng ngay lập tức
Việc ngắt nguồn sẽ hạn chế cháy lan sang hệ thống điều khiển và cabin đang hoạt động.
Bước 2: Bấm còi báo cháy và sơ tán khẩn cấp
Kích hoạt hệ thống báo cháy để thông báo cho toàn bộ nhân viên, hành khách. Hướng dẫn sơ tán theo lối thoát hiểm được quy định sẵn.
Bước 3: Dùng thiết bị chữa cháy chuyên dụng
Sử dụng bình chữa cháy, vòi nước PCCC để khống chế đám cháy ngay từ giai đoạn đầu.
Bước 4: Gọi cứu hỏa và cấp cứu
Liên hệ ngay với đội PCCC địa phương qua số 114 và chuẩn bị sơ cứu người bị thương (nếu có).
Bước 5: Cách ly khu vực cháy
Thiết lập rào chắn tạm thời hoặc thông báo cấm vào khu vực nguy hiểm để tránh thương vong thứ phát.

5.3 Khi hệ thống đang vận hành có cháy xảy ra

Nếu hệ thống cáp treo đang vận hành mà có báo cháy từ cabin hoặc trạm ga:

Tạm dừng toàn bộ hệ thống cáp treo để tránh gây ra các tình huống mất kiểm soát như cabin trôi, rơi.
Kích hoạt quy trình phản ứng khẩn cấp đã được đào tạo trước đó.
Thông báo cho hành khách trong toàn hệ thống về sự cố và hướng dẫn họ giữ bình tĩnh, không rời cabin.
Ưu tiên cứu hộ cabin có cháy trước bằng hệ thống cứu hộ chuyên dụng (cáp phụ, xe nâng, trực thăng nếu có).

5.4 Sau khi xử lý cháy

Kiểm tra tổng thể hệ thống để đảm bảo không còn nguy cơ cháy âm ỉ.
Ghi nhận và báo cáo chi tiết sự cố để phục vụ công tác điều tra và cải tiến quy trình.
Tổ chức họp rút kinh nghiệm và đánh giá lại rủi ro nhằm phòng ngừa tái diễn.

6. Kết luận

Tình huống cháy cáp treo là mối nguy hiểm thực sự, đã từng xảy ra và để lại hậu quả lớn. Tuy nhiên, với biện pháp phòng ngừa đúng đắn, bảo trì định kỳ, đào tạo chuyên sâu và áp dụng công nghệ hiện đại, chúng ta hoàn toàn có thể kiểm soát và xử lý hiệu quả khi sự cố xảy ra.

Việc hiểu rõ các nguyên nhân, học hỏi từ những vụ cháy thật, và không ngừng nâng cao nhận thức về phòng cháy chữa cháy là điều bắt buộc với bất kỳ đơn vị nào đang vận hành hệ thống cáp treo.